Hầu hết các hành động của con người đều có mục đích. Đối với giao dịch dân sự thì “𝑴𝒖̣𝒄 đ𝒊́𝒄𝒉 𝒄𝒖̉𝒂 𝒈𝒊𝒂𝒐 𝒅𝒊̣𝒄𝒉 𝒅𝒂̂𝒏 𝒔𝒖̛̣ 𝒍𝒂̀ 𝒍𝒐̛̣𝒊 𝒊́𝒄𝒉 𝒎𝒂̀ 𝒄𝒉𝒖̉ 𝒕𝒉𝒆̂̉ 𝒎𝒐𝒏𝒈 𝒎𝒖𝒐̂́𝒏 đ𝒂̣𝒕 đ𝒖̛𝒐̛̣𝒄 𝒌𝒉𝒊 𝒙𝒂́𝒄 𝒍𝒂̣̂𝒑 𝒈𝒊𝒂𝒐 𝒅𝒊̣𝒄𝒉 đ𝒐́” (Điều 118 BLDS 2015). Và hợp đồng là một trong hai loại dân sự, được định nghĩa tại Điều 116 BLDS 2015: “𝑮𝒊𝒂𝒐 𝒅𝒊̣𝒄𝒉 𝒅𝒂̂𝒏 𝒔𝒖̛̣ 𝒍𝒂̀ 𝒉𝒐̛̣𝒑 đ𝒐̂̀𝒏𝒈 𝒉𝒐𝒂̣̆𝒄 𝒉𝒂̀𝒏𝒉 𝒗𝒊 𝒑𝒉𝒂́𝒑 𝒍𝒚́ đ𝒐̛𝒏 𝒑𝒉𝒖̛𝒐̛𝒏𝒈 𝒍𝒂̀𝒎 𝒑𝒉𝒂́𝒕 𝒔𝒊𝒏𝒉, 𝒕𝒉𝒂𝒚 đ𝒐̂̉𝒊 𝒉𝒐𝒂̣̆𝒄 𝒄𝒉𝒂̂́𝒎 𝒅𝒖̛́𝒕 𝒒𝒖𝒚𝒆̂̀𝒏, 𝒏𝒈𝒉𝒊̃𝒂 𝒗𝒖̣ 𝒅𝒂̂𝒏 𝒔𝒖̛̣”. Hợp đồng bao giờ cũng có mục đích và mục đích là cơ sở pháp lý của hợp đồng. Hợp đồng sẽ không có hiệu lực nếu như mục đích và nội dung vi phạm điều cấm của luật hoặc trái đạo đức xã hội (Khoản 1.c Điều 117 BLDS 2015).

Mục đích của các bên tham gia vào hợp đồng được pháp luật bảo vệ nghiêm ngặt, với những qui định riêng. Những vi phạm nào mà làm cho bên kia không đạt được mục đích của hợp đồng thì được coi là “𝐯𝐢 𝐩𝐡𝐚̣𝐦 𝐧𝐠𝐡𝐢𝐞̂𝐦 𝐭𝐫𝐨̣𝐧𝐠”, là điều kiện để hủy hợp đồng và đòi bồi thường thiệt hại, được qui định tại Điều 423 BLDS 2015. Luật thương mại 2005 không sử dụng thuật ngữ “𝐯𝐢 𝐩𝐡𝐚̣𝐦 𝐧𝐠𝐡𝐢𝐞̂𝐦 𝐭𝐫𝐨̣𝐧𝐠”, mà sử dụng thuật ngữ “𝐯𝐢 𝐩𝐡𝐚̣𝐦 𝐜𝐨̛ 𝐛𝐚̉𝐧”. Khoản 13 Điều 3 Luật Thương mại 2005 qui định: “𝑉𝑖 𝑝ℎ𝑎̣𝑚 𝑐𝑜̛ 𝑏𝑎̉𝑛 𝑙𝑎̀ 𝑠𝑢̛̣ 𝑣𝑖 𝑝ℎ𝑎̣𝑚 ℎ𝑜̛̣𝑝 đ𝑜̂̀𝑛𝑔 𝑐𝑢̉𝑎 𝑚𝑜̣̂𝑡 𝑏𝑒̂𝑛 𝑔𝑎̂𝑦 𝑡ℎ𝑖𝑒̣̂𝑡 ℎ𝑎̣𝑖 𝑐ℎ𝑜 𝑏𝑒̂𝑛 𝑘𝑖𝑎 đ𝑒̂́𝑛 𝑚𝑢̛́𝑐 𝑙𝑎̀𝑚 𝑐ℎ𝑜 𝑏𝑒̂𝑛 𝑘𝑖𝑎 𝑘ℎ𝑜̂𝑛𝑔 đ𝑎̣𝑡 đ𝑢̛𝑜̛̣𝑐 𝑚𝑢̣𝑐 đ𝑖́𝑐ℎ 𝑐𝑢̉𝑎 𝑣𝑖𝑒̣̂𝑐 𝑔𝑖𝑎𝑜 𝑘𝑒̂́𝑡 ℎ𝑜̛̣𝑝 đ𝑜̂̀𝑛𝑔”. Và khoản 4b Điều 312 Luật Thương mại qui định “chế tài hủy bỏ hợp đồng được áp dụng trong các trường hợp “Một “𝐯𝐢 𝐩𝐡𝐚̣𝐦 𝐜𝐨̛ 𝐛𝐚̉𝐧” nghĩa vụ hợp đồng”.

Mục đích của mỗi bên khi tham gia giao kết hợp đồng là khác nhau. Cùng là thịt bò, nhưng mục đích của bà nội trợ đặt mua thịt bò là để lo bữa ăn cho gia đình. Nếu bên bán giao trễ hẹn thì có thể không ảnh hưởng đến bữa ăn trưa của gia đình – mục đích giao kết hợp đồng vẫn đạt được. Nhưng với một tiệm phở thì việc vi phạm thời gian giao hàng, giao trễ vài giờ trong buổi sáng, là “vi phạm nghiêm trọng”, vì không đạt được mục đích giao kết hợp đồng của người kinh doanh quán phở. Một công ty xuất khẩu trái cây sấy khô vào thị trường Mỹ, đã sơ ý đóng gói với trong lượng 160 gram, cao hơn trọng lượng 150 gram theo hợp đồng. Người giám đốc cứ đinh ninh rằng, giao hàng có trọng lượng dư so với hợp đồng, nhưng không tính thêm tiền thì sẽ không ảnh hưởng gì vì người tiêu dùng sẽ có lợi. Nhưng khi hàng qua đến Mỹ thì bị trả lại với lý do là “dư trọng lượng”, không nhập vào được hệ thống siêu thị của nhà phân phối. Người ta thống nhất tiêu chuẩn trọng lượng, bao bì, giá cả hàng nhập khẩu khi bày bán trong hệ thống. Trọng lượng dư có thể là đạt được mục đích của người tiêu dùng, nhưng không đạt được mục đích của người kinh doanh. Đối với người kinh doanh là phải có lợi nhuận. Bán bia ôm cho khách “uống và ôm”, thì giá cao cũng không ảnh hưởng tới mục đích “uống và ôm”. Những nếu bán loại bia đó cho một đại lý bia, để họ bán lại cho người tiêu dùng, mà bán giá cao hơn các đại lý khác, thì mục đích kinh doanh sẽ không đạt được. Mục đích của người kinh doanh khác với mục đích của người tiêu dùng. Mục đích của người kinh doan là lợi nhuận, đã được qui định tại Luật thương mại 2005 và một khi tranh chấp thì tòa kinh tế hoặc trọng tài thương mại thụ lý theo thủ tục và thời hạn khác với các vụ kiện của người tiêu dùng.

Konica Minolta đã bán cho tôi hai máy in, thổi giá cao gấp nhiều lần bán cho các đối tác kinh doanh khác, nên tôi không đạt được mục đích giao kết hợp đồng làm Printing Shop, nên tôi phải trả lại máy, sau khi chứng minh họ gian dối. Những gì tôi đã làm là hoàn toàn chính đáng, đúng đạo lý, có căn cứ pháp luật. Vì là những đối tác thương mại nên tôi chỉ có thể hành xử theo luật thương mại là tuyên bố hủy hợp đồng theo Điều 312 Luật thương mại 2005. Hơn nữa, pháp luật cũng không qui định cho người bị lừa được quyền tuyên bố hợp đồng vô hiệu, nên khi không hủy được hợp đồng theo Luật thương mại thì tôi phải kiện Konica Minolta ra tòa để yêu cầu tuyên hợp đồng vô hiệu do lừa dối theo Điều 132 BLDS 2005. Cho đến lúc này, tôi cho rằng, tất cả những gì mà tôi đã làm đối với vụ kiện này là đúng đạo lý, thiện chí, trung thực, có căn cứ và hợp pháp, tức là đã đúng 100%.

Bài viết này góp phần trả lời cho câu hỏi của Siêu Luật sư tiến sĩ Châu Huy Quang tại phiên tòa ngày 26-5-2021: “𝐾𝑜𝑛𝑖𝑐𝑎 𝑀𝑖𝑛𝑜𝑙𝑡𝑎 𝑐𝑜́ 𝑞𝑢𝑦𝑒̂̀𝑛 𝑏𝑎́𝑛 𝑚𝑎́𝑦 𝑖𝑛 𝑐ℎ𝑜 𝑚𝑜̂̃𝑖 𝑛𝑔𝑢̛𝑜̛̀𝑖 𝑚𝑜̣̂𝑡 𝑔𝑖𝑎́ 𝑘ℎ𝑎́𝑐 𝑛ℎ𝑎𝑢 𝑘ℎ𝑜̂𝑛𝑔?”. (Còn tiếp)